Elektrikli ve otonom araç teknolojileri hızla gelişiyor. Ancak sürücüler şimdi başka bir endişeyle karşı karşıya: Mahremiyet ve kişisel verilerin gizliliği. Peki, elektrikli araçlardaki kameralar, mikrofonlar ve yapay zeka sistemleri bizleri izliyor mu? Türkiye‘de yasal düzenlemeler yeterli mi? Araçlar uzaktan kapatılabilir mi? İşte detaylar…
📹 Araç İçi Kamera ve Mikrofonlar Gerçekten Dinliyor mu?
Elektrikli ve otonom araçlar; sürücü dikkat asistanı, güvenlik kamerası ve gelişmiş yapay zekâ destekli sistemlerle donatılıyor. Tesla, BYD, Mercedes, BMW gibi birçok araç markasında:
- Sürücüyü izleyen iç kameralar,
- Sesli komut sistemleri için sürekli açık mikrofonlar,
- GPS, LTE, Wi-Fi modülleri ile anlık veri transferi
bulunuyor.
💬 Uzmanlara göre bu cihazlar teknik olarak kullanıcı izni olmadan da veri toplayabilir. Hatta bazı modellerde bu veriler üretici firmaya ya da üçüncü taraflara gönderilebiliyor.
⚠️ İzinsiz Ses ve Görüntüler Farklı Amaçlarda Kullanılabilir mi?
Teorik olarak EVET. Pratikte ise bu, hem üretici firmanın politikalarına hem de ülkenin KVKK (Kişisel Verileri Koruma Kanunu) ve GDPR gibi yasal düzenlemelerine bağlıdır.
📁 Ancak şu uyarıyı yapmak gerekir:
- Aracın içindeki konuşmaların veya görüntülerin kullanıcıdan izinsiz kaydedilmesi, KVKK’ya göre suç teşkil eder.
- Fakat kullanıcı sözleşmesinde açık izin varsa, üretici firma bu verileri pazarlama, güvenlik, hatta üçüncü taraf iş ortaklarıyla paylaşım için kullanabilir.
🕵️♂️ Hükümetler Gizlice Dinleyip Dava Açabilir mi?
Teorik olarak mümkün ama yasal süreç gerektirir.
Türkiye’de ve birçok demokratik hukuk sisteminde, herhangi bir ses-görüntü kaydı yapılması için:
- Hakim kararı veya
- Savcılık onayı
gereklidir.
🔍 Ancak bazı durumlarda (terör, ulusal güvenlik, ağır suçlar vb.), istihbarat ve emniyet birimlerinin gizli teknik takip kararı alarak aracın kameralarına veya mikrofonlarına uzaktan erişim sağlaması mümkündür.
❗ Bu tür izleme sonucu elde edilen bilgiler, hukuka uygun toplanmamışsa delil niteliği taşımayabilir, ancak soruşturma başlatılmasına neden olabilir.
🛑 Suç Anında Araç Uzaktan Durdurulabilir mi?
Evet, bu teknoloji şu an aktif. Birçok elektrikli araç, uzaktan yazılım güncellemesi veya müdahale özelliğine sahiptir.
🔐 Özellikle çalıntı araçlar için geliştirilen “Remote Immobilization (Uzaktan Durdurma)” sistemi sayesinde:
- Aracın motoru kapatılabilir,
- Aracın belirli bir hıza çıkması engellenebilir,
- GPS üzerinden konumu anlık takip edilebilir.
Bu sistem, suç sonrası kaçış girişimlerinin engellenmesi amacıyla emniyet güçlerine yardımcı olmaktadır.
🤖 Otonom Araç Yapay Zekâsı 3 Temel Kuralı İhlal Ederse Ne Olur?
Isaac Asimov’un 3 Robot Yasası:
- Bir insanı incitemez,
- Emirlere uymak zorundadır,
- Kendisini korumalıdır (diğer ikisiyle çelişmedikçe)
📌 Ancak bugünkü yapay zekâ, bu tür etik ilkeleri “tam olarak” uygulayabilecek bilinç düzeyine sahip değildir. Karar mekanizması veri seti ve algoritma ağırlıklıdır. Bu da şu anlama gelir:
- Araç etik ikilemlerde ne yapacağını öngöremeyebilir,
- Yanlış veri yorumlamasıyla “kaza” yaşanabilir,
- Yazılım hataları “kontrolden çıkma” gibi senaryolar doğurabilir.
Dolayısıyla hukuki sorumluluk araç sahibine, üreticiye veya yazılım sağlayıcısına yüklenebilir.
🔐 Yapay Zeka Destekli Araçlar Ne Kadar Güvenli?
Araştırmalara göre:
- Otonom araçlar insan sürücülere göre %40’a kadar daha az kaza yapıyor,
- Ancak sistematik arıza, siber saldırı ve yazılım hatalarında sonuçlar çok daha ağır olabiliyor.
🔧 ABD’de bazı Tesla araçlarının “otopilot kazaları” nedeniyle geri çağrılması veya
🔧 Çin’de BYD araçlarında kamera sistemlerinin hacklenebilir olması, bu konudaki güvenlik açıklarını da gündeme taşıyor.
🇹🇷 Türkiye’deki Yasalar, Trafik ve Altyapı Bu Teknolojiye Hazır mı?
Ne yazık ki Türkiye’deki yolların %60’tan fazlası otonom sürüşe uygun değil.
- Şerit çizgilerinin olmaması,
- Bozuk zemin, asfalt kalitesi,
- Köy yolları, stabilize alanlar ve sensör yanıltıcı unsurlar (su birikintisi, toprak tümsek vs.)
otonom sistemlerin hata yapmasına neden olabilir.
📜 Türkiye’de elektrikli ve otonom araçlar için ayrı bir Yapay Zeka Etik Yasası veya Otonom Sürüş Regülasyonu hâlâ tam anlamıyla oluşturulmuş değil.
🔚 GİZLİLİK, GÜVENLİK VE HUKUK AÇISINDAN DİKKAT!
Elektrikli ve yapay zekâ destekli araçlar:
- Konforu artırırken,
- Mahremiyet ve güvenlik açısından ciddi soru işaretleri de doğuruyor.
📣 Uzmanlar, araç kullanıcılarını hem KVKK kapsamında hem de “araç kullanıcı sözleşmeleri”ni detaylı okumaları konusunda uyarıyor. Ayrıca “akıllı araçlar” kadar akıllı kullanıcılar olmak da bu yeni çağda bir zorunluluk haline geliyor.
